Reuzen

Reuzen, van vele tijden...

Vlaanderen is van oudsher een reuzenland. Maar waar komt het verschijnsel reus vandaan? Geen gemakkelijke vraag... Reeds ten tijde van Julius Caesar worden in Gallia reuzen gesignaleerd. Toen waren het wijmen gevaarten waarbinnen de ter dood veroordeelden werden geofferd aan de goden. In later tijden duiken in Vlaanderen reuzen op die tijdens processies en ommegangen reliekschrijven escorteerden, een traditie die ook in sommige andere landen zoals Engeland, Portugal, Spanje, Oostenrijk, Turkije en Noord-Rusland bestond. In de Ninoofse stadsrekeningen wordt voor de eerste maal melding gemaakt van een reus en een reuzin in 1528-1530. Deze reus was gevlochten uit wijm, zijn hoofd was gemaakt door een Ninoofs beeldsnijder: Cornelis Cobbaert en geschilderd door schepen-klerk, Pieter Warants. De reus droeg een kleed van rode saai, de reuzin een kleed van rood laken. Tien jaar later werd er een nieuwe reus en reuzin gemaakt wat geschiedschrijver Vangassen deed besluiten: "het ging met de reuzen lijk met de duivels: steeds meer en meer!"

Wie zijn de Ninoofse reuzen?

In reuzenmiddens was zaterdag 17 oktober 2015 een historische dag. Toen kregen de Ninovieters er een nieuwe stadsreus bij. Na de onthulling in het stadhuis –onder luid belgerinkel van een aantal collega's bellemannen- wandelde het bijna 4 meter hoge evenbeeld van Hans Van Laethem Ninove in onder grote publieke belangstelling. Hans, Ninoofse stadsbelleman, Belgisch, Europees en Wereldkampioen Belleman kreeg er zowaar de tranen van in de ogen.

Het is vrij uitzonderlijk dat er een reus wordt gemaakt van iemand die nog springlevend is, al zijn er elders nog voorbeelden. Hans Van Laethem werd als reus vereeuwigd omdat er geen kleurrijkere en betere ambassadeur als Hans voor onze stad denkbaar is…

De realisatie van stadsreus Hansken Den Belleman lag in handen van de VVV-Ninove vzw, de toeristische vereniging die de reuzen beheert. De mand werd gemaakt door Lieve Lieckens uit Keerbergen, de kledij door doopmeter Hilde Baeyens, het hoofd door Aalstenaar Kris De Poorter. 

Niemand weet of Doeken, Doeka en Geeraard verwijzen naar historische figuren. Een 'doeken' is in het Ninofs een onnozele goedzak. Ook Pinkeling en Spoelfonteine kennen we niet (meer) als historische plaatsnamen. De 'reite' in de naam van Doeka's moeder 'vande Reite, is misschien een verwijzing naar de Rijt, een zijrivier van de Dender op ons grondgebied. De reuzen hebben een lichaam bestaande uit een wijmen mand. De koppen zijn vervaardigd uit geperst karton en werden vermoedelijk in de jaren '30 van de vorige eeuw gekocht in een zaak die ze in serie verkocht. In de ogen zitten gaten, de koppen waren dus bedoeld om op het hoofd te zetten. Ook kregen ze nieuwe kleren in de jaren '80, gemaakt in het snid- en naadatelier van het Zusterhuis. Zoon Geeraard heeft een kop die volledig uit hout is gesneden en gepolychromeerd, een echt pareltje van volkskunst. Deze reuzen behoren toe aan de BELANO-wijk, de handelswijk van de Geraardsbergse- en de Lavendelstraat, opgericht in 1929.

Bockstael was evenmin een historische figuur, maar des te meer een zeer gekende volksfiguur. De reus werd gedoopt op 24 september 1988. Hij werd gemaakt naar Frans Branckaert (1900-1963), bijgenaamd Bockstael. Frans leefde een beetje als clochard en had enkele rare gewoonten: hij ging met een kan rond in de Ninoofse café's om er de restjes bier uit de bierglazen te verzamelen en uit te drinken. Steeds stak er een Franstalige krant uit zijn zak (hoewel hij hoogstwaarschijnlijk niet kon lezen) en zijn broek was altijd te kort. Als hij al eens nieuwe kleren van iemand kreeg sneed hij onmiddellijk een stuk van de broekspijpen. De reus is samengesteld uit een wijde bamboemand die wordt gedragen d.m.v. twee dwarsbalkjes en twee handvatten. Hij is de zwaarste reus van alle reuzen. Zijn hoofd, zeer gelijkend trouwens, werd prachtig ontworpen door Rufijn De Decker.

Sint-Pieter verwijst uiteraard naar de heilige. Deze reus is moeilijk om dragen vanwege de smalle basis van de mand en de harde draagstokken. Omdat hij een van de jongste reuzen is draagt hij nog steeds zijn originele kledij en attributen: een vislijn met rieten wortel en een rieten pint. Aan het touw rond zijn pij draagt hij de traditionele sleutel van de hemelpoort. Kop en handen werden gemaakt uit papier maché door kunstschilder Jan Van der Smissen uit Pollare. De reus zag het levenslicht t.g.v. de Sint-Pietersfeesten in de Stationsstraat en omgeving.

De volgende in de rij is geen reus maar een ezel, hij luistert naar de naam Mandus. Zijn leeftijd is onbekend, zijn kop is uit hout gesneden en zijn ogen zijn lichtjes. Het is de ezel van de wijk Koekelberg. Nu staat hij op wieltjes maar vroeger werd hij allicht gedragen door twee man. In 2011 werd hij volledig gerestaureerd nadat hij jarenlang ondergedoken had geleefd. Ter gelegenheid van het 65-jarig huwelijksjubileum van Doeken en Doeka was hij onverwacht van de partij tot grote verwondering en tevredenheid van de Ninovieters.

Er waren in vroeger tijden nog andere reuzen: Wannes en Wanna, ook de 'Wortelkrabbers' genoemd. Zij werden gemaakt in 1948 en werden het laatst gezien in 1971 t.g.v. het Ninoofse carnaval. Sindsdien verdwenen zij spoorloos... Op de Burchtdam kende men 'Mangske de verstoteling'.

Doeken en Doeka, albasten huwelijkskoppel

"Doeken en Doeka, uw droom is werkelijkheid geworden, ge zijt door den huwelijksband verenigd. Proficiat!" Het is de aanhef van de toespraak ter gelegenheid van het huwelijk van de reuzen Doeken en Doeka op 15 september 1946.  

Love and marriage

Doeken werd geboren in Ninove op 29 februari 1812 als zoon van Koben van de Pinkeling en zijn echtgenote Hermada van de Molenbeek. Van beroep flierefluiter huwt hij na acht jaar verkering in 1946 de 144-jarige Doeka, zonder beroep, dochter van wijlen Sylvester, kasteelheer van Ninove en zijn echtgenote Sophie vande Reite. Hun huwelijk kwam er 'BEter LAat dan NOoit'. Naar verluidt zouden zij sinds 1934 reeds in de BELANOwijk hebben gewoond. Er wordt gefluisterd dat hun zoon Geraard, gedoopt in 1947, reeds vóór hun huwelijk zou zijn geboren... Tijdens de oorlog vluchtte hij naar Engeland, verbleef op een schip en hield er zijn eeuwig matrozenpakje aan over.

In 1996 werd de 50ste huwelijksverjaardag van Doeken en Doeka uitgebreid gevierd door o.a. de leden van de VVV-Ninove vzw. Op 15 september 2006 vierden Doeken en Doeka hun 60-jarig diamanten huwelijksjubileum. Bij die gelegenheid kregen ze nieuwe kleren ontworpen door leerlingen van de afdeling Mode en Creatie van het Instituut H. Harten. In 2011 waren Doeken en Doeka al 65 jaar getrouwd, een briljanten huwelijksjubileum. In 2016 kreeg het paar, ter gelegenheid van hun 70^ste platina huwelijksverjaardag, nieuwe hoofden in polyester. Het zijn replica’s van de oorspronkelijke geperste kartonnen hoofden die veel slijtage vertoonden.

Wij wensen Doeken en Doeka, respectievelijk geboren in 1812 en 1802 en dus beiden meer dan 200 jaar oud, nog heel veel gelukkige (huwelijks) jaren toe!  Op 18 september 2021 vierden Doeken en Doeka hun 75-jarig albasten huwelijkjubileum met een reuzenfeest.

Bekijk het jubileumalbum van het 75 jaar hyuwelijk van Doeken en Doeka.

De reuzen Doeken en Doeka, hun zoon Geeraard Lavendel, Sint-Pieter, Bockstael en Hansken Den Belleman en de ezel Mandus resideren in het toeristisch bezoekerscentrum  Hospitaalkapel aan de Burchtstraat. Sinds 1990 zijn ze in het beheer van de VVV-Ninove vzw. Deze vereniging staat in voor onderhoud en restauratie van de reuzen en zorgt voor de praktische afspraken met de reuzendragers. Ter gelegenheid van 50 jaar carnaval Ninove, in 2010, namen Doeken en Doeka voor het eerst sinds lang weer deel aan de carnavalsstoet. Zoon Geeraard kreeg, ter gelegenheid van de 65ste huwelijksverjaardag van zijn ouders, een volledig nieuwe mand en nieuwe kleren.  Ook de overige reuzen hebben een opknapbeurt gekregen. De toekomst van de Ninoofse reuzen is verzekerd.

Boek 'De Ninoofse reuzen, een eeuwenoude springlevende historie'

Het rijk geïllustreerde 132 bladzijden tellende reuzenboek, 'De Ninoofse reuzen, een eeuwenoude springlevende historie' is te koop in het toeristisch bezoekercentrum, Hospitaalkapel, Burchtstraat 44.